Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος (12/2020) του έγκριτου νομικού περιοδικού Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών (ΔΕΕ). Στο τεύχος (σελ. 1441 επ.) δημοσιεύεται η με αριθμό 6055/2020 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία αποτελεί την πρώτη απόφαση που καταγράφεται στον νομικό τύπο και αφορά το κύρος γενικής συνέλευσης σωματειακής δομής νομικού προσώπου (σωματείου, ΑΕ κ.λπ.) εν μέσω της πανδημίας του COVID-19.
Είχαμε την τιμή και χαρά να συντάξουμε εκτενείς επί της αποφάσεως επιστημονικές παρατητήσεις, με τις οποίες εξετάζουμε κρίσιμα επίκαιρα, αλλά και διαχρονικά, ζητήματα για την γενική συνέλευση σωματείων, συνεταιρισμών και ιδίως ανωνύμων εταιρειών, που συνοδεύουν την απόφαση στο περιοδικό και αναδημοσιεύονται στον ιστότοπο του γραφείου μας:
Ζητήματα γενικής συνέλευσης σωματειακής δομής νομικών προσώπων
εν μέσω και εξ αφορμής του COVID-19
1. Εισαγωγή
Η πανδημία του COVID-19 επέδρασε καθοριστικά στις περισσότερες κατηγορίες εννόμων σχέσεων ιδιωτικού δικαίου1, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την λειτουργία των οργάνων των νομικών προσώπων σωματειακής δομής2. Η συνεδρίαση της ΓΣ θα μπορούσε να αποτελέσει εστία μετάδοσης του COVID-19. Προς αποτροπή αυτού του κινδύνου, ο νομοθέτης επενέβη και σε ορισμένες περιπτώσεις υπό την προϋπόθεση συνδρομής σπουδαίου λόγου3 παρέσχε την δυνατότητα διεξαγωγής της ΓΣ με τηλεδιάσκεψη, ακόμη και χωρίς την ύπαρξη σχετικής καταστατικής πρόβλεψης, όπως ενδεικτικά στην περίπτωση των ΑΕ (άρθρο 23 παρ. 2 έως 7 Ν 4712/2020 οι διατάξεις των οποίων ενσωματώθηκαν στον Ν 4548/2018)4, ενώ σε άλλες περιπτώσεις προσπάθησε να θεραπεύσει την ανάγκη που επέβαλλε την διεξαγωγή ΓΣ εν μέσω της πανδημίας, όπως ενδεικτικά στην περίπτωση των αγροτικών συνεταιρισμών, όπου κατ’ επανάληψη παρέτεινε για ορισμένο χρονικό διάστημα την θητεία των υφιστάμενων κατά το ξέσπασμα της πανδημίας διοικητικών και εποπτικών συμβουλίων [άρθρο εξηκοστό πρώτο της από 30.03.2020 ΠΝΠ (ΦΕΚ Α΄ 75/30.03.2020) που κυρώθηκε με το άρθρο 1 Ν 4684/2020, άρθρο 31 Ν 4691/2020]5.
Αν όμως αναλογιστεί κανείς ότι παρά την θέσπιση των παραπάνω ενδεικτικά αναφερόμενων νομοθετικών διατάξεων, αλλά και γενικά της νομοθεσίας για την αποτροπή της διάδοσης του COVID-19, δεν έχει επιτευχθεί απόλυτη ασφάλεια δικαίου ως προς το επιτρεπτό της πραγματοποίησης ΓΣ (και) με φυσική παρουσία των μελών των νομικών προσώπων διαρκούσης της πανδημίας, το κύρος ΓΣ που πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται εν μέσω αυτής ήταν και είναι αναπόφευκτο να τεθεί και σε δικαστική κρίση. Η δημοσιευόμενη απόφαση αποτελεί ένα πρώτο δείγμα.
Κατά το ιστορικό της υπόθεσης, το ΔΣ σωματείου συγκάλεσε ΓΣ με πρόσκληση που απέστειλε στα μέλη του μέσω email προ 19 αντί προ 20 ημερών που προέβλεπε το καταστατικό6, ορίζοντας στην πρόσκληση τα θέματα της ημερήσιας διάταξης, την ημερομηνία και τον τόπο της συνεδρίασης. Ωστόσο, την προηγουμένη ημέρα της συνεδρίασης ενημέρωσε και πάλι μέσω email τα μέλη του σωματείου ότι ο φορέας (Δήμος) σε ακίνητο του οποίου θα λάμβανε χώρα η ΓΣ αρνήθηκε αιφνιδίως την παραχώρηση του ακινήτου κατ’ επίκληση των μέτρων αποτροπής της διασποράς του COVID-19. Με το ίδιο email ενημέρωνε τα μέλη του ότι η συνεδρίαση μετατίθεται κατά τέσσερις ημέρες, χωρίς όμως να γνωστοποιεί ταυτόχρονα σε αυτά τον τόπο στον οποίο θα πραγματοποιούνταν η συνεδρίαση κατά την νέα ημερομηνία, τον οποίο τούς γνωστοποίησε μέσω νέου (τρίτου) email την προηγουμένη ημέρα της νέας ημερομηνίας συνεδρίασης. Τελικά η ΓΣ πραγματοποιήθηκε στην νέα αυτή ημερομηνία με φυσική παρουσία ορισμένων μελών του στον τόπο που γνωστοποιήθηκε μέσω του τρίτου email.
2. Ματαίωση και εκ νέου σύγκληση ΓΣ λόγω COVID-19
Με τα παραπάνω πραγματικά περιστατικά το δικαστήριο κλήθηκε, μεταξύ άλλων, να αποφανθεί επί των εξής ζητημάτων: α) είναι αρχική ή επαναληπτική η ΓΣ που διενεργήθηκε σε άλλη από την αρχικώς ορισθείσα ημερομηνία, κατόπιν ματαίωσης της αρχικώς ορισθείσας συνεδρίασης κατ’ επίκληση των μέτρων αποτροπής της διασποράς του COVID-19 και β) μπορεί η εκπρόθεσμη πρόσκληση των μελών σε ΓΣ να θεραπευθεί από την μετάθεση της ημερομηνίας συνεδρίασής της για ορισμένες ημέρες, ώστε αθροιζομένων των ημερών που μεσολαβούν από την αρχική (εκπρόθεσμη) πρόσκληση έως την νέα ημερομηνία συνεδρίασης να πληρούται η προβλεπόμενη στο καταστατικό (προπαρασκευαστική) προθεσμία πρόσκλησης των μελών; Οι σκέψεις και τα επιχειρήματα της απόφασης έχουν ενδιαφέρον που υπερβαίνει το δίκαιο των σωματείων και αφορά όλα τα σωματειακής δομής νομικά πρόσωπα, κατ’ εξοχήν δε την ανώνυμη εταιρία7 και τους συνεταιρισμούς8.
Αναφορικά με το πρώτο ζήτημα, η απόφαση λαμβάνει την θέση ότι η ματαίωση της ΓΣ κατά την αρχικώς ορισθείσα ημερομηνία και μάλιστα κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης των μελών του σωματείου από το ΔΣ, διαφέρει από την περίπτωση όπου στην αρχικώς ορισθείσα ημερομηνία δεν επιτυγχάνεται η απαιτούμενη απαρτία. Η ορθότητα της θέσης αυτής γίνεται αντιληπτή ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι η εκ μέρους του ΔΣ ενημέρωση των μελών του νομικού προσώπου για την ματαίωση της ΓΣ στην αρχικώς ορισθείσα ημερομηνία και τον ορισμό νέας ημερομηνίας, προϋποθέτει απόφαση του ΔΣ που ανακαλεί εκείνη με την οποία συγκλήθηκε η ΓΣ9. Κατ’ ακολουθία, η νέα ΓΣ δεν είναι επαναληπτική, αλλά αρχική και για τον λόγο αυτό η νομιμότητα της σύγκλησής της θα κριθεί με βάση τις καταστατικές διατάξεις περί σύγκλησης αρχικής και όχι επαναληπτικής ΓΣ.
Πράγματι, παρά την έλλειψη ειδικής νομοθετικής διάταξης στις διατάξεις του ΑΚ για το σωματείο, από την εποπτική επισκόπηση των ειδικών νομοθετικών διατάξεων σωματειακής οργάνωσης νομικών προσώπων (ενδεικτικά: άρθρο 130 παρ. 2 και 4 Ν 4548/2018 για την ΑΕ, άρθρο 13 παρ. 2 Ν 4673/2020 για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς10 κ.ά.), με ασφάλεια συνάγεται το συμπέρασμα ότι ως «επαναληπτική» χαρακτηρίζεται μόνο η ΓΣ που διενεργείται σε μεταγενέστερη από την αρχικώς ορισθείσα ημερομηνία, όταν στην αρχική δεν επιτεύχθηκε η κατά περίπτωση απαιτούμενη απαρτία11. Κάθε άλλη ΓΣ είναι υποχρεωτικά νέα ΓΣ12.
Αναφορικά με το δεύτερο ζήτημα η απόφαση και πάλι ορθά λαμβάνει την θέση ότι η εκπρόθεσμη πρόσκληση των μελών σε ΓΣ (προ 19 αντί προ 20 ημερών από την συνεδρίαση) δεν μπορεί να θεραπευθεί με την δια νεότερης πρόκλησης μετάθεση της ημερομηνίας της ΓΣ. Τούτο εν προκειμένω, μεταξύ άλλων, διότι η νεότερη πρόσκληση, αφενός δεν απεστάλη στα μέλη προ 20 ημερών από την συνεδρίαση, αφετέρου δεν περιλάμβανε τον τόπο στον οποίο θα πραγματοποιούνταν κατά την νέα ημερομηνία η ΓΣ, ο οποίος γνωστοποιήθηκε στα μέλη του σωματείου μόλις την προηγούμενη ημέρα της νέας ημερομηνίας συνεδρίασης13.
Πράγματι σκοπός για τον οποίο στο καταστατικό των σωματειακής δομής νομικών προσώπων ορίζεται ορισμένη προθεσμία που μεσολαβεί ανάμεσα στην πρόσκληση των μελών και την ημερομηνία της ΓΣ είναι η εξασφάλιση της δυνατότητας συμμετοχής στην συνέλευση όλων των μελών τους14. Ίδια στόχευση έχει (ενδεικτικά) και το άρθρο 122 παρ. 1 Ν 4548/2018 που προβλέπει την δημοσίευση της πρόσκλησης των μετόχων 20 τουλάχιστον πλήρεις ημέρες πριν την ημέρα της συνεδρίασης της γενικής συνέλευσης15.
Μάλιστα, λαμβάνοντας κανείς αφορμή από τα περιστατικά και του ισχυρισμούς που προβλήθηκαν στην υπόθεση που απασχόλησε την δημοσιευόμενη απόφαση, μπορεί να επισημάνει ότι μεταξύ των στοιχείων που αναφέρονται στο άρθρο 121 παρ. 3 Ν 4548/2018 ως υποχρεωτικό περιεχόμενο της πρόσκλησης είναι «το οίκημα με ακριβή διεύθυνση», η «χρονολογία» και η «ώρα» της συνεδρίασης. Η ΓΣ δηλαδή πρέπει να συγκαλείται πάντοτε σε συγκεκριμένο τόπο16 και σε συγκεκριμένη ημερομηνία που αναγράφονται17 στην πρόσκληση, απαίτηση που ούτως ή άλλως συνάγεται από την καλή πίστη (άρθρα 200, 281, 288 ΑΚ)18 και ισχύει οπωσδήποτε και στο δίκαιο των σωματείων και γενικά όλων των σωματειακής δομής νομικών προσώπων, ακόμη και αν η διαδικασία σύγκλησης της ΓΣ και ειδικώς το περιεχόμενο της πρόσκλησης αφήνεται από τον νομοθέτη στην καταστατική ελευθερία του νομικού προσώπου (ενδεικτικά: άρθρα 80 αρ. 6, 95 και 97 ΑΚ για τα σωματεία19, άρθρο 12 παρ. 4 Ν 4673/2020 για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς κ.ά.), χωρίς την ύπαρξη διάταξης αντίστοιχης του άρθρου 121 παρ. 3 Ν 4548/201820.
Τούτο δε προφανώς για να διευκολύνεται ο προσωπικός προγραμματισμός των μελών του νομικού προσώπου για να μπορέσουν να προσέλθουν στην ΓΣ21. Στην επιστήμη, μάλιστα, έχει συναφώς επισημανθεί ότι όταν εκ λόγων ανωτέρας βίας επιβάλλεται η αλλαγή του αρχικά επιλεγέντος τόπου της ΓΣ, θα πρέπει να προτιμάται η ματαίωσή της και η εκ νέου σύγκλησή της, άλλως ανακύπτει ενδεχόμενο ακύρωσης των αποφάσεων που λαμβάνονται σε αυτήν22, το οποίο επιβεβαιώνει η δημοσιευόμενη απόφαση. Αναλόγως αντιμετωπίζεται και η περίπτωση κατά την οποία ανωτέρα βία γνωστή στο ΔΣ εμποδίζει την πλειοψηφία των μετόχων να λάβουν την πρόσκληση για την ΓΣ23.
3. Αντί επιλόγου: πρόσκληση μετόχων ΑΕ σε ΓΣ μέσω email
Αξίζει, τέλος, να σχολιαστεί ότι το δικαστήριο θεμελίωσε την θέση του συνεκτιμώντας ότι ο τόπος συνεδρίασης της νέας ΓΣ γνωστοποιήθηκε στα μέλη του σωματείου μέσω email, χωρίς να πιθανολογείται ότι του email αυτού έλαβαν γνώση όλα τα μέλη του σωματείου. Η σκέψη του δικαστηρίου μας οδηγεί συνειρμικά στο άρθρο 122 παρ. 2 εδ. β΄ και παρ. 4 Ν 4548/2018, όπου προβλέπονται αντίστοιχα, αφενός η δυνατότητα καταστατικών προβλέψεων περί αποστολής στους μετόχους της πρόσκλησης σε ΓΣ (καταστατική πρόβλεψη μπορεί να αποτελέσει και η αποστολή της πρόσκλησης στους μετόχους μέσω email), αφετέρου το δικαίωμα κάθε μετόχου να ζητήσει από την εταιρία να του αποστέλλει προ 10 ημερών από την ΓΣ ατομική πληροφόρηση περί αυτής. Στην περίπτωση αποστολής της πρόσκλησης στους μετόχους μέσω email, κατ’ εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων, δεν αποκλείεται η εκ μέρους μετόχων αμφισβήτηση της αποστολής ή της λήψης του email, δοθέντος ότι κατά την κοινή πείρα η αποστολή ενός email δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε και την (έγκαιρη) λήψη του από τον σκοπούμενο παραλήπτη του, ενώ επίσης ο αποστολέας του email δεν είναι πάντοτε σε θέση να αποδείξει ευχερώς την λήψη του από τον σκοπούμενο παραλήπτη του.
Ο νομοθέτης για την διάταξη του άρθρου 122 παρ. 2 εδ. β΄ Ν 4548/2018 επέρριψε το βάρος της απόδειξης στην ΑΕ, ορίζοντας στο αμέσως επόμενο εδάφιο ότι «η απόδειξη της τήρησης των διατυπώσεων για την ενημέρωση των μετόχων βαρύνει την εταιρία». Προς αποφυγή αμφισβητήσεων, εντούτοις, ενδείκνυται όταν επιλέγονται καταστατικές διαμορφώσεις της αποστολής της πρόσκλησης κατ’ εφαρμογή της παραπάνω διάταξης, να καθορίζεται στο καταστατικό και ο τρόπος της εκ μέρους της εταιρίας απόδειξης24 της τήρησης των διατυπώσεων του καταστατικού (π.χ. με καταστατική πρόβλεψη να προβλέπεται ότι η λήψη και ανάγνωση του email της πρόσκλησης από τους μετόχους τεκμαίρεται αμάχητα ότι γίνεται αυθημερόν με την αποστολή του από την εταιρία, εφόσον η εταιρία αποδεικνύει την αποστολή του email στις διευθύνσεις email που οι μέτοχοι έχουν γνωστοποιήσει σε αυτήν).
Απ’ την άλλη πλευρά στην διάταξη του άρθρου 122 παρ. 4 Ν 4548/2018 prima facie δίνεται η εντύπωση ότι ο νομοθέτης άφησε αρρύθμιστο το βάρος της απόδειξης της αποστολής και λήψης του email. Πλην όμως, σε εκείνη του άρθρου 137 παρ. 5 περ. ε) Ν 4548/2018 προβλέπεται ότι η μη τήρηση ή η πλημμελής τήρηση του άρθρου 122 παρ. 4 του ίδιου νόμου δεν συνιστούν λόγο ακυρωσίας της απόφασης25, ενώ σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση26 εξ αυτών είναι δυνατό να θεμελιωθεί μόνο ενδεχόμενη αποζημιωτική αξίωση του μετόχου. Κατ’ ακολουθία ο μέτοχος που θα εγείρει αυτήν βαρύνεται με το οικείο βάρος απόδειξης.
Ισαάκ Γεροντίδης, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, ΜΔΕ
1. Βλ. Α. Βαλτούδη, Κορωνοϊός (COVID-19) και ειδικές συμβατικές σχέσεις, ΕλλΔνη 2020, 361 επ.· Α. Καραμπατζό, Πανδημία (COVID-19): Οι συμβατικές σχέσεις εκ νέου στην προκρούστεια κλίνη του δικαίου της ανάγκης – Ιδίως οι ρήτρες ανωτέρας βίας, ΧρΙΔ 2020, 378 επ.· Ι. Παπαδημόπουλο/Δ. Δεβετζή, Οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού στις συμβάσεις, ΕφΑΔΠολΔ 2020, 553 επ.· Ι. Ρόκα, Ασφάλιση και κοροναϊός (Covid 19). Η πρώτη προσέγγιση, ΕΕμπΔ 2020, 265 επ.
2. Βλ. Α. Μπεχλιβάνη, Στον αστερισμό της «lex corona»: Μερική «αλλαγή παραδείγματος» στον τρόπο διεξαγωγής της γενικής συνέλευσης Α.Ε. την εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού, ΕπισκΕΔ 2020, 1 επ. Το ζήτημα όπως ήταν αναμενόμενο απασχολεί ήδη και την διεθνή βιβλιογραφία, από την οποία εντελώς ενδεικτικά με δικαιοσυγκριτική παρουσίαση βλ. A. Borselli/M. I. Farrando, Corporate law rules in emergency times across Europe, Eur. Co. Financial Law Rev., 2020, 274 επ.
3. Βλ. Αιτιολογική έκθεση Ν 4712/2020, άρθρο 23, κατά την οποία συνιστά σπουδαίο λόγο η περίπτωση πανδημίας ή επιδημίας.
4. Σημειώνεται ότι ήδη με το άρθρο τριακοστό τρίτο παρ. 2 της από 20.03.2020 ΠΝΠ που κυρώθηκε με το άρθρο 1 Ν 4683/2020 είχε επιτραπεί η διενέργεια της γενικής συνέλευσης «μετόχων ή εταίρων, οποιουδήποτε νομικού προσώπου ή οποιασδήποτε νομικής οντότητας» με τηλεδιάσκεψη, αλλά η ρύθμιση αυτή είχε ισχύ έως τις 30.03.2020. Επ’ αυτής βλ. Α. Μπεχλιβάνη, ό.π. 2. Ήδη πάντως η ισχύς της παρατάθηκε έως τις 28.2.2021 με το άρθρο 27 Ν 4753/2020.
5. Οι νομοθετικές παρεμβάσεις οπωσδήποτε υπηρέτησαν την ασφάλεια δικαίου, μπορεί πάντως να επισημανθεί ότι η νομολογία δέχεται την παράταση της θητείας της διοίκησης νομικών προσώπων λόγω ανωτέρας βίας. Ενδεικτ. βλ. ΑΠ 1194/2014, ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ· ΣτΕ 1183/2018 Nomos.
6. Η απόφαση επισημαίνει ότι κατά τα άρθρα 241 και 242 ΑΚ δεν υπολογίζονται οι ημέρες της πρόσκλησης και της συνεδρίασης. Από τη βιβλιογραφία αναλυτικά με περιπτωσιολογία βλ. A. Κρητικό, Άκυροι αποφάσεις γενικών συνελεύσεων σωματείων, 1977, σελ. 122 επ., ιδίως σελ. 124. Μόνη αυτή η (οριακή) διαδικαστικού χαρακτήρα παράβαση του καταστατικού δεν αρκεί για την ελαττωματικότητα της απόφασης, αλλά προσαπαιτείται η επίκληση και απόδειξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της εκπρόθεσμης πρόσκλησης και του αποτελέσματος της απόφασης, κατά πάγια νμλγ από την οποία ενδεικτ. βλ. ΜΠρΘεσ 3548/2018 ΕπισκΕΔ 2018, 723 επ. Περαιτέρω επί της προβληματικής των ασήμαντων παραβάσεων σχετικά με την ΓΣ των ΑΕ βλ. Ν. Βερβεσό, Ασήμαντες παραβάσεις στο δίκαιο των ελαττωματικών αποφάσεων της γενικής συνέλευσης μιας ανώνυμης εταιρίας, ΔΕΕ 2017, 732 επ.
7. Κριτήριο για τον χαρακτηρισμό ενός νομικού προσώπου ως σωματειακού χαρακτήρα είναι ο κατά την τυπική του μορφή αριθμός των μελών του. Βλ. Ν. Ρόκα, Εμπορικές εταιρίες, 9η έκδ., 2019, σελ. 3 επ., ιδίως σελ. 4. Για τον σωματειακό χαρακτήρα της ΑΕ βλ. Κ. Παμπούκη, Δίκαιο ανώνυμης εταιρίας, τ. 1, γ΄ έκδ., 1991, σελ. 30 επ., ιδίως σελ. 32. Πρβλ. Ε. Περάκη, εις ΔΑΕ 2020 (επιμ. Γ. Σωτηρόπουλου), Εισαγωγή, Ι, αριθμ. 29 επ. (σελ. 17 επ.), όπου ήδη ο μεγάλος αριθμός μετόχων καταγράφεται ως «δυνητικό στοιχείο» του εταιρικού τύπου της ΑΕ.
8. Βασικό κοινό γνώρισμα του σωματείου με τους συνεταιρισμούς είναι ο εκ του νόμου απαιτούμενος ελάχιστος αριθμός ιδρυτικών μελών. Το άρθρο 78 ΑΚ για την σύσταση σωματείου απαιτεί τουλάχιστον 20 πρόσωπα. Κατά το άρθρο 4 παρ. 1 Ν 4673/2020 αγροτικός συνεταιρισμός μπορεί να συσταθεί από τουλάχιστον 10 πρόσωπα, ενώ αντίστοιχη ρύθμιση ισχύει και για τον αστικό συνεταιρισμό για την σύσταση του οποίου το άρθρο 1 παρ. 3 Ν 1667/1986 απαιτεί τουλάχιστον 15 πρόσωπα. Για την σωματειακή δομή των συνεταιρισμών βλ. Σ. Κιντή, Δίκαιο Συνεταιρισμών, τ. 1, δ΄ έκδ., 2004, σελ. 55 επ.· Ν. Ρόκα, ό.π., σελ. 4.
9. Βλ. Ι. Μάρκου, Η γενική συνέλευση των μετόχων της ΑΕ, 2016, σελ. 92· Ρ. Γιοβαννόπουλο, Ελαττωματικές αποφάσεις γενικής συνέλευσης ΑΕ, 2012, σελ. 237· Λ. Αθανασίου, Μέτοχοι και εταιρική εποπτεία, 2010, σελ. 364. Αναλυτικότερα επί του θέματος βλ. Ι. Πασσιά, Το δίκαιον της ανωνύμου εταιρίας, τ. 2., 1969, σελ. 244-245. Πρβλ. Κ. Καραβά, Εγχειρίδιον θεωρητικόν και πρακτικόν περί ανωνύμων εταιριών τ. Β, 1938, σελ. 40-41.
10. Ειδικά για την επαναληπτική ΓΣ των αγροτικών συνεταιρισμών βλ. Ζ. Βουρουτζή, Το δίκαιο των αγροτικών συνεταιρισμών, 3η έκδ., 2020, σελ. 52.
11. Πάγια θέση στην θεωρία της ΑΕ. Βλ. Λ. Γεωργακόπουλο, Το δίκαιον των εταιριών, τ. 2, 1972, σελ. 303· Ι. Πασσιά, ό.π., σελ. 224· Κ. Καραβά, ό.π., σελ. 17 και σελ. 127 επ.
12. Ειδικά για τις ΑΕ, αν στην αρχική ημερομηνία επιτευχθεί μεν η απαιτούμενη απαρτία και ξεκινήσουν οι εργασίες της ΓΣ, αλλά η λήψη αποφάσεων επί ορισμένων ή όλων των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης αναβληθεί για άλλη ΓΣ κατ’ εφαρμογή του άρθρου 141 παρ. 5 Ν 4548/2018, η μετ’ αναβολή ΓΣ θεωρείται κατά ρητή νομοθετική πρόβλεψη συνέχιση της αρχικής. Βλ. Χ. Λιβαδά, εις ΔΑΕ 2020 (επιμ. Γ. Σωτηρόπουλου), άρθρο 141 αριθμ. 52. Για την παλαιότερη διχογνωμία αναφορικά με το ζήτημα αν η μετ’ αναβολή συνέλευση είναι συνέχιση της αρχικής ή νέα βλ. Α. Σπυρίδωνος, Τα δικαιώματα της μειοψηφίας στην ανώνυμη εταιρία, 2η έκδ., 2016, σελ. 108 υποσημ. 67·Π. Δρακόπουλο, εις ΔικΑΕ (επιμ. Ε. Περάκη). τ. 2, γ΄ έκδ., 2010, άρθρ. 39, αριθμ. 147 επ.
13. Με το δεδομένο αυτό θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι εν προκειμένω πρόκειται για περίπτωση καθ’ ολοκληρίαν έλλειψης σύγκλησης. Βλ. Ν. Βερβεσό, ό.π., 737-738.
14. Βλ. Α. Κρητικό, Δίκαιο σωματείων και συνδικαλιστικών οργανώσεων, τ. 1, 1984, σελ. 208· τον ίδιο, Άκυροι αποφάσεις γενικών συνελεύσεων σωματείων, σελ. 125.
15. Βλ. Δ. Χριστοδούλου, εις ΔΑΕ 2020 (επιμ. Γ. Σωτηρόπουλου), άρθρ. 122 αριθμ. 2.
16. Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, ό.π., σελ. 237.
17. Από τα άρθρα 95 και 97 ΑΚ συνάγεται ότι η πρόσκληση σε ΓΣ σωματείου πρέπει να είναι έγγραφη. Πάγια νμλγ από την οποία αντιπροσωπευτικά βλ. ΕιρΑθ 232/1975 ΝοΒ 1975, 789 επ.
18. Πρβλ. Ε. Δακορώνια, εις ΕρμΑΚ Α. Γεωργιάδη/Μ. Σταθόπουλου, 2η έκδ., 2016, άρθρο 95 αριθμ. 8· Ι. Καρακατσάνη, εις ΕρμΑΚ Α. Γεωργιάδη/Μ. Σταθόπουλου, 1η έκδ., 1978, άρθρ. 95, σελ. 157 και τις εκεί νομολογιακές παραπομπές.
19. Πάντως με το άρθρο 97 εδ. β΄ ΑΚ ο νομοθέτης ορίζει ως υποχρεωτικό περιεχόμενο της πρόσκλησης τα θέματα της ημερήσιας διάταξης.
20. Για την βαρύνουσα σημασία των διατυπώσεων σύγκλησης της ΓΣ στις σωματειακής δομής εταιρίες έναντι της «συνέλευσης των εταίρων» στις προσωπικές εταιρίες βλ. Γ. Πανίτσα, εις ΔΕΑΚ 2020 (επιμ. Ν. Λεοντή), άρθρο 748, αριθμ. 2.
21. Βλ. Ι. Μάρκου, ό.π., σελ. 103· Ν. Ρόκα, Εμπορικές εταιρίες, σελ. 248 και σελ. 250· Ι. Πασσιά, ό.π., σελ. 247, υποσημ. 5.
22. Βλ. Α. Κρητικό, Δίκαιο σωματείων και συνδικαλιστικών οργανώσεων, σελ. 210. Πρβλ. Α. Κουλορίδα, εις ΔικΑΕ (επιμ. Ε. Περάκη), τ. 1, γ΄ έκδ., 2010, άρθρο 26, αριθμ. 24.
23. Βλ. Ν. Ρόκα, Τα όρια της εξουσίας της πλειοψηφίας εις το δίκαιον των ανωνύμων εταιριών, 1971, σελ. 60-61, με παραπομπές στην γαλλική νομολογία της εποχής.
24. Το άρθρο 122 παρ. 2 τελ. εδ. Ν 4548/2018 κατανέμει το βάρος απόδειξης, αλλά δεν καθορίζει τον τρόπο απόδειξης. Συνεπώς αυτός θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι μπορεί να καθορισθεί στο καταστατικό, ιδίως συνεκτιμωμένου ότι αποτρέπει την προβολή προσχηματικών αμφισβητήσεων και τελικά υπηρετεί την «ρυθμιστική βελτιστοποίηση» της εταιρίας. Βλ. Ε. Περάκη, Καταστατικές διαμορφώσεις της ανώνυμης εταιρίας, Θέματα Θεωρίας & Πράξης του ΕμπΔ, 2004, 3 επ. (ιδίως σελ. 12 επ. και σελ. 23). Πρβλ. Η. Σταματάκη, Η καταστατική ελευθερία στην ανώνυμη εταιρία, 2014, σελ. 375-376.
25. Βλ. Ε. Περάκη, Το νέο δίκαιο της ΑΕ, 6η έκδ., 2019 σελ. 106-107· Δ. Χριστοδούλου, ό.π., άρθρο 137 αριθμ. 38.
26. Βλ. Αιτιολογική έκθεση Ν 4548/2018, άρθρο 122.
